Dziadek Jóżef

 Na mojej bieliźniarce (którą nazywa się u nas "szafonierką") stoi zabytkowe zdjęcie mojego dziadka Józefa, ojca mojej mamy.

To zdjęcie z rosyjskiej niewoli, z I wojny światowej, gdy mój dziadek, poddany pruski, walczył na froncie wschodnim (po 1917 roku zwolniony do domu). To zdjęcie - kartka pocztowa z napisami po francusku i rosyjsku, że jest to poczta jeńca wojennego (correspondence des prisonniers de Guerre, pis'mo wojennoplennogo): Na pamiątkę z Niewoli Rosyjskiej zasyła kochanym Rodzicom syn Józef.

Miałam napisać te wspomnienia  w  imieniny Józefa (19.03.),ale nie zdążyłam. Spróbuję dziś.
Niewiele wiem o tym moim przodku. Nigdy go nie poznałam. Zginął w obozie Auschwitz w 1941 roku. Żył jedynie we wspomnieniach mamy, nieczęstych, bo były bolesne. Straciła ojca, gdy miała 13 lat. A ja, za życia mamy nie dociekałam, nie interesowałam się, po prostu, historią. Z rodzinnych opowieści pamiętam, że syn Józef był jedynym pozostałym przy życiu dzieckiem Franciszka i Marii Cenkrów. Pozostałe dzieci (bodajże 4 lub 5 zmarły na dyfteryt w dzieciństwie, w czasie epidemii, Józef jedyny  przeżył). Pradziad Frantz Zenker przybył do Wielkopolski z któregoś z księstw niemieckich (bo przecież Niemiec jeszcze nie było) w drugiej połowie XIX wieku. Ożenił się z Polką, Matką - Polką i został Polakiem. Spolszczył nazwisko na Cenkier.  Józef urodził się w połowie lat 80-tych XIX wieku w Gostyniu (dokładne daty są zapisane w jakimś drzewie genealogicznym, ale nie będę go szukać). Z zawodu był stolarzem. Mama wspominała, że pod koniec lat 20-tych dziadek namówiony przez znajomego kupił wspólnie z nim młyn, chciał być przedsiębiorcą. Interes się nie powiódł, wspólnik dziadka oszukał, spalił młyn i uciekł, zostawiając dziadka z długami. Potem już tylko warsztat stolarski zapewniał byt rodzinie (zdaje się, że mam po dziadku ten kompletny brak zdolności do robienia interesów i pomnażania gotówki). Zostało niewiele zdjęć dziadka i pojedyncze meble, które dziadek zrobił dla siebie i rodziny. W czasie wojny dziadek z rodziną został wysiedlony do Generalnej Guberni nad Bug, wyjechali praktycznie bez niczego (każdy mógł zabrać jedną walizkę, ale ile udźwigną dwie małe dziewczynki?). Do dziadka mieszkania, pełnego jego mebli wprowadzili się Niemcy Bałtyccy (z  Inflantów) i uciekając przed końcem wojny do Niemiec zabrali sporo sprzętów. Część mebli oddana na przechowanie znajomym przepadła ( dziadek zginął, wdowa nie miała siły walczyć o swoją własność). I niewiele więcej wiem o moim dziadku. I jeszcze dopytując się o swą prababcię, matkę Józefa, dowiedziałam się od mamy, że babcia nie pojechała z nimi na wysiedlenie, bo była zbyt stara i słaba (miała już 80 lat). Została ze swoją siostrą. Dziadek Józef zginął w Auschwitz już w 41 roku. Było przykazane całej rodzinie, pozostałej w Gostyniu, żeby broń Boże nie zdradzić tego faktu babci Cenkierowej, nie śmiała się o tym dowiedzieć (póki rodzina była w GG). To było jej jedyne dziecko! Pech chciał, że jakaś plotkarska znajoma, nieuświadomiona lub złośliwa, spotkawszy (pra)babcię już na początku 45 roku, zapytała ją, jak sobie radzi po śmierci syna. Gdy do matki dotarło, że ostatnie jej dziecko nie żyje, mimo, że była silną i zdrową staruszką, nie miała już po co żyć, położyła się do łóżka i w przeciągu tygodnia zmarła. Tyle się dowiedziałam o historii rodzinnej.
A na strychu w rodzinnym domu mamy zachowało się parę sprzętów sprzed wojny. Ja też mam po dziadku pamiątkę. Widocznie dziadkowi spodobał się stolik, przy którym pozował rosyjskiemu fotografowi do zdjęcia w czasie niewoli .